Covid-19 Salgınının Ekonomik Etkisinin Sektörel Bazlı ve Genel Belirsizlik Endeksleriyle İncelenmesi ve Sektörel Acil Önlem Önerileri

Abstract

Koronavirüs (Covid-19) salgını dünyada modern zamanlarda görülen en büyük sağlık krizlerinden birisidir. Ancak salgın sadece bir sağlık krizi olarak kalmamış tüm dünyayı etkileyen küresel, ekonomik ve sosyal krize dönüşmüştür. Birçok sektörde üretim durmuş, gelir etkisi ile tüketim ciddi ölçüde azalmıştır. Covid-19 salgınının oluşturduğu ekonomik kriz son 40 yılda gerçekleşmiş ekonomik krizler ve felaketlerden çok daha büyüktür. Pandeminin sebep olduğu/olacağı küresel krizin daha önceki küresel krizlere göre çok daha derin ve kalıcı olacağı tahmin edilmektedir. Dünya ekonomisi 2020’de %4,0 küçülmüştür ki bu oran küresel finansal krizdeki daralmanın yaklaşık iki katıdır (Oxford Economics, 2020). Salgının oluşturacağı şokların etkisi ve süresi net olarak bilinemediği ve tahmin edilemediği için ekonomilerde yüksek oranda belirsizliğe yol açmıştır (Ludvigson et al. 2020). Bilindiği üzere belirsizlik hem tüketim hem de yatırımların ertelenmesine ve dolayısıyla ekonomik daralmaya sebep olur (Bloom, 2009). Firmalar açısından bakıldığında salgının ne kadar süreceği, tedarik zincirlerinin onarılıp onarılamayacağı halen net değildir. Ayrıca bireylerin gelirleri ekonomik aktivitenin yavaşlaması sonucunda azaldığı gibi salgının oluşturduğu belirsizlik ortamı bireylerin harcamalarını daha da kısmalarına sebep olmaktadır. Bu yüzden belirsizlik seviyesinin hassas bir gösterge ile ölçülmesi önem arz etmektedir. Bu proje ile sektörel bazlı (hizmet, perakende ve inşaat) ve genel belirsizlik endeksleri (ekonomik ve reel) oluşturulmuştur. Bu endeksler Türkiye’deki önemli politik ve ekonomik olaylarda ani artışlar göstermektedir. Yani oluşturulan endeksler, reel aktiviteyi önemli ölçüde etkileyen belirsizlik artışlarını hassas olarak ölçebilmektedir. Projenin ikinci kısmında Covid-19 salgının reel ekonomi üzerindeki etkisi belirsizlik endeksleri üzerinden analiz edilmiştir. Oluşturulan yapısal vektör oto regresyon (SVAR) modelleri ile belirsizliğin hem toplam sanayi üretimine hem de her sektördeki üretimi üzerinde nasıl bir etki oluşturduğu gösterilmiş ve tartışılmıştır. Sonuçlar göstermektedir ki, belirsizlikteki bir artış reel aktiviteyi düşürmektedir. Bu sonuç teorik olarak belirsizliğin ekonomiyi yavaşlatacağı argümanını ampirik olarak desteklemektedir. Covid-19’un oluşturduğu belirsizlik, tüm zamanlar içinde en yüksek ve ani belirsizlik artışına sebep olmuştur ve reel aktivite üzerinde şiddetli bir negatif etkisi olmuştur. Projemizde oluşturduğumuz belirsizlik endeksleri ve analizler sayesinde spesifik mali yardım paketlerinin hangi sektörlerde nasıl bir etki oluşturulabileceği tahmin edilebilir. Ayrıca elde edilen endeksler, politika yapımında önemli bir gösterge araç olarak kullanılabilir. Oluşturduğumuz sektörel ve genel belirsizlik endeksleri ilerideki projeler ve politikalar için de önemli bir kaynak teşkil edecektir. Daha ayrıntılı sektörel politikalar geliştirebilmek, salgın geçtikten sonra Türkiye’nin jeopolitik avantajını kullanarak üretim merkezi olabilmesi ve tedarik zincirinde aktarma merkezi olabilmesi için belirsizliğin oluşturduğumuz endeksler gibi hassas göstergeler ile ölçümlenmesi önemli bir gerekliliktirThe coronavirus (Covid-19) outbreak is one of the biggest health crises that the world faced in modern times. However, the pandemic has not only been a health crisis, but also evolved into a global and social crisis affecting the entire world. Production has stopped in many sectors and consumption has decreased significantly. The economic crisis caused by the Covid-19 outbreak is much larger than the economic crises and disasters that have occurred in the last 40 years (Ludvigson, Ma, Ng 2020). It is estimated that the global crisis caused by the pandemic will be much deeper and more permanent than the previous global financial crises (Oxford Economics, 2020). More importantly, the effects and duration of these shocks have led to a high degree of uncertainty in the economy (Ludvigson et al. 2020). Uncertainty is an important factor affecting economic activity through expectations. As a well-known fact, uncertainty decreases both consumption and investments (Bloom 2009). The extreme uncertainty caused by this outbreak has caused excessive volatile commodity and financial markets. From firms’ perspective, it is not clear how long the outbreak will last and whether supply chains can be restored or not. In addition, household income decreased directly as a result of the slowing economic activity, and the uncertainty created by the outbreak causes individuals to reduce their spending. Thus, it is important to measure the level of uncertainty with a sensitive indicator. With this project, we create sectoral based (service, retail and construction) and general uncertainty indices (economic and real). These indices show a sudden increase during the key political and economic events in Turkey. In other words, the created indices can accurately measure the uncertainty increases that significantly affect the real activity. In the second part of the project, we analyze the impact of the Covid-19 pandemic on the real economy through our uncertainty indices. We analyze and discuss the effect of uncertainty on total industrial production and production in each sector with structural vector auto regression (SVAR) models. The results show that an increase in uncertainty decreases real activity. The results empirically support the theoretical argument that uncertainty will slow down the economy. The uncertainty created by Covid-19 caused the highest and sharpest increase in uncertainty level of all times and had a severe negative effect on real activity. The impact of specific financial aid packages on different sectors can be predicted, thanks to the uncertainty indices created in our project. In addition, our indices can be used as an important indicator in the policy making. The sectoral and general uncertainty indices will also constitute an important resource for future projects and policies. To develop more detailed sectoral policies and to utilize Turkey's geopolitical advantages our uncertainty indices will be quite helpful policy tool.