KORUMA-YENİLEME ODAKLI BİR YAKLAŞIM ÇERÇEVESİNDE KAYSERİ “GERMİR” YERLEŞİMİNİN BUGÜNÜ VE GELECEĞİ

Abstract

Kültürel Mimari miras kavramı Uluslararası Anıtlar ve Sitler_x000D_ Konseyi tarafından kentsel koruma literatürüne son zamanlarda girmiş_x000D_ bir kavramdır. Sürdürülebilirlik ilkesi gereği kültür varlıkları ile sit_x000D_ alanlarının korunmasını ve gelecek nesillere eksiksiz bir biçimde_x000D_ aktarılmasını içermektedir. Özellikle, kentsel koruma yolu ile koruma_x000D_ kültürü ve bilincinin toplumlara kazandırılması amaçlanmaktadır._x000D_ Mimari mirasın korunması kentsel belleğin sürdürülmesi açısından da_x000D_ önem göstermektedir. Avrupa’da korumaya ilişkin mevzuat çok eski_x000D_ olmasına rağmen, ülkemizde oldukça yenidir. Özellikle, Koruma altına_x000D_ alınan bölgelerde, koruma ilkeleri ile ölçütlerine uygun uygulamalar_x000D_ yapılmaktadır. Buna dair olarak da başta 1964 yılında kabul edilen_x000D_ Venedik tüzüğü olmak üzere çok sayıda uluslararası anlaşmanın_x000D_ hükümleri geçerlidir. Bu hükümler iç hukuk sistemini de_x000D_ etkilemektedir._x000D_ Cumhuriyet dönemi ile birlikte, korumacılık farklı bir alana_x000D_ taşınmaya başlamıştır. Müzeciliğin Osman Hamdi bey tarafından_x000D_ Osmanlı döneminde başlatılmasının ardından, kentsel ölçekte hangi_x000D_ tarihi döneme ait olup olmaksızın tüm tarihi ve kültür varlıklarını_x000D_ korumayı esas alan bir yaklaşım önemli hale gelmiştir. Bunda,1951_x000D_ yılında Gayrimenkul Eski Eserler Anıtlar Kurulunun kurulması da_x000D_ temel etkenlerden biri olmuştur. Ancak, 1980 yılından sonra bu_x000D_ yapılanma ortadan kaldırılarak yerine yeni bir örgütlenmeye geçiş_x000D_ yapılmıştır. Koruma Amaçlı İmar Planlama çalışmaları ise ülkemizde_x000D_ 2863 ve 3386 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma yasalarında_x000D_ belirtilen hükümler uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı, eski adı ile_x000D_ İller Bankası şimdiki adı ile İl Bank, Valilikler ve Belediyelerce_x000D_ gerçekleştirilmektedir. Çoğunlukla bakanlık ve iller bankasınca yapılan_x000D_ veya yaptırılan koruma amaçlı imar planları analiz, sentez çalışmaları_x000D_ ile planların çeşitli ölçeklerde elde edilmesi ve uygulanması aşamalarını_x000D_ kapsamaktadır. 2863 sayılı yasa uyarınca tespit, tescil ve belgeleme_x000D_ çalışmaları bakanlık ve koruma kurullarınca yapılmaktadır. Planların_x000D_ fonksiyonel değişiklikler yolu ile yoğunluklar değişmeden_x000D_ yapılabilmesinin araçları üzerinde durmak gerekir. Genellikle, plan yapımı öncesinde sit alanlarındaki yapılar üzerinde imar hakları_x000D_ kısıtlanmaktadır. Diğer taraftan, istenilen hedefler bir türlü_x000D_ sağlanamamakta, planların performansları ise düşük olmaktadır. Bu da_x000D_ kamu kaynaklarının boşa gitmesine ve atıl kalmasına neden_x000D_ olmaktadır. Üstelik pek çok belediye, planların uygulanması konusunda_x000D_ pasif kalmaktadır. Örneğin, bu duruma bölgede yaşayan halkın tescile_x000D_ ve sit kavramına tepkili olmaları da eklenebilir. Türkiye’deki en önemli_x000D_ sorun ise planlardan çok planların hangi araçlarla, finansman ve_x000D_ örgütlenme modelleri ile uygulanacağı üzerinedir. Projelendirme,_x000D_ Programlama, Politika oluşturma ve Parasal kaynak bulmak da ayrıca_x000D_ uygulamayı başarılı kılan diğer etmenlerdir. Bu holistik yaklaşım içinde_x000D_ koruma altına alınan bu gibi bölgeleri pasif koruma yerine aktif bir_x000D_ koruma içinde ele alarak korumak esas olmak durumundadır._x000D_ Artık, tek yapı ölçeğindeki koruma anlayışından tüm kentin ve_x000D_ bölgenin tarihi ve kültürel varlıklarının korunmasına dayalı olarak_x000D_ koruma amaçlı imar planlarının yapılması zorunlu kılınmıştır. Yerel_x000D_ yönetimler ya da yerel yönetimlerin yetki vermek sureti ile Kültür_x000D_ bakanlığınca koruma amaçlı imar planı yapılmaktadır. Ülkemizde çok_x000D_ sayıda kentsel, tarihi, arkeolojik ve doğal sit alanı mevcuttur. Sit_x000D_ alanları içerisinde ise mevcut yapı stokunun; geleneksel sivil mimarlık_x000D_ yapıları ile anıtsal yapıların (cami, kervansaray, hamam, medrese,_x000D_ kümbet gibi) bir bütün halinde korunmaya çalışılmaktadır. Özellikle,_x000D_ Uluslararası örgütlerce Avrupa Birliği, UNESCO, gibi kamusal fonlar ve_x000D_ teknik yardımlar yolu ile destekleri bulunmaktadır. Ülkemizdeki pek_x000D_ çok yerleşim dünya kültürel mimari miras listesine alınmıştır. Bunlar_x000D_ arasında, Safranbolu, Divriği Ulu Camii ve Darüşifası, Hattuşaş,_x000D_ İstanbul tarihi yarımada, Eminönü, Nemrut dağı, Xanthos-Letoon,_x000D_ Truva antik kenti, Edirne Selimiye cami ve külliyesi, Çatalhöyük_x000D_ neolitik şehri, Bergama çok katmanlı kültürel peyzaj alanı, Bursa and_x000D_ Cumalıkızık, Göreme Ulusal parkı ve Kapadokya, Pamukkale-Hierapolis_x000D_ dir._x000D_ Bu çalışmada, Kayseri Germir Koruma Amaçlı İmar planı_x000D_ örneklenerek ele alınmaktadır. Germir yerleşimi Kayseri Metropoliten_x000D_ bölgesi içinde yer alan ve kentin doğusunda konumlanmış olan bir_x000D_ mahalledir. Germir tarih boyunca belirli ürünlerde uzmanlaşmış ve_x000D_ ticaretin yapıldığı bir yerleşim merkezi olmuştur. Bu özelliğini_x000D_ günümüzde yitirmiştir. Eskiden boyacılıkta kullanılan cehri bitkisinin_x000D_ teknolojideki gelişmelerden dolayı günümüzde kullanılmamaktadır._x000D_ Aynı zamanda, Germir’de çok sayıda Müslüman ve gayri Müslüman_x000D_ azınlık yaşamıştır._x000D_ Germir kültür ve doğa turizminin gerçekleştirilmesine dönük_x000D_ potansiyellere sahiptir. Kayseri, Kapadokya ve Erciyes dağının_x000D_ yakınında bulunan bir merkez olarak turizmde istenilen düzeye_x000D_ ulaşamamıştır. Ne var ki, gerek ulusal gerekse uluslararası boyutta_x000D_ bölgeye daha fazla turist gelebilmesi için Germir ve benzeri_x000D_ yerleşimlerin, Gesi, Ağırnas gibi arasında bir kültür turizm ağı_x000D_ kurulmalıdır. Bu ağ içinde yer alan yerleşimler metropollerdeki yaşamın_x000D_ stresinden uzak kalmak isteyenler için oldukça uygun bir yaşama_x000D_ bölgesi oluşturabilir. Bu bakımdan, Germirin ekolojik tarihi ve kültürel_x000D_ yapısını koruyan bir mimari yaklaşım ile eko-turizm odaklı bir_x000D_ ekonomik ve sosyal kalkınma programı kolaylıkla uygulanabilecektir._x000D_ Turizmin diğer alt sektörleri de geliştirdiği bir yapının kurulması yerleşimin göç vermesini önleyecektir. Germir’de yer alan başta kilise_x000D_ olmak üzere tüm dini anıtsal yapıların korunması ve özgün hali içinde_x000D_ kullanılması gerekmektedir. Gerek kamu tarafından gerekse özek sektör_x000D_ tarafından plan ile belirlenen yapıların işlevsel değişiklikleri_x000D_ yapılmalıdır. Bu bağlamda, restorasyon çalışmalarına başlanılması,_x000D_ ağırlıklı olarak taş malzemeden yapılmış olması nedeni ile de konutların_x000D_ özgün malzemeye uygun restore edilmesi şarttır. Bu yapıların yer aldığı_x000D_ korunacak sokakların canlı bir sokak kimliği kazanabilmesi açısından_x000D_ da açık mekanlarla-meydan birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir._x000D_ Bu çalışma, Kayseri Metropoliten alanı sınırları içinde yer alan_x000D_ Germir 1.Derece Doğal ve Kentsel Sit alanı yerleşimine özgü koruma_x000D_ sorunlarını ortaya çıkartmak ve bu sorunların çözümüne yönelik bir_x000D_ koruma perspektifi gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede,_x000D_ Kayseri Germir yerleşimine yönelik, makalenin hazırlanması sırasında_x000D_ İller Bankası’nca ihale edilen Koruma Amaçlı İmar Planı araştırma_x000D_ raporundan yararlanılmıştır. Halen, söz konusu çalışmanın planlama_x000D_ aşaması sürmektedir. Ayrıca, Literatürde de Germir’e ilişkin çok sınırlı_x000D_ sayıda kaynak olduğu belirlenmiştir. Bu derleme çalışması göstermiştir_x000D_ ki, koruma amaçlı imar planlarının uzun sürelere yayılmasından ötürü_x000D_ koruma konuları ve politikaları için bu durum bir dezavantajdır. Bunun_x000D_ yanı sıra, alanda yapılan görsel tespitlerden (fotoğrafla tespit ve_x000D_ belgeleme) hane halkı kullanıcıları ile yapılan görüşmeler sonucunda_x000D_ elde edilen notlardan önemli ölçüde yararlanılmıştır.Cultural and Architectural heritage as an concept has taken_x000D_ placed in conservation literature recently by ICOMOS.”I nternational_x000D_ Council on Monuments and Sites.” This concept also consists of_x000D_ cultural assets conservation within the site areas and passed through_x000D_ future generations in terms of sustainability principle. Especially,_x000D_ Conservation culture and awarness should be gained to societies by_x000D_ using urban conservation. Conservation of architectural heritage has_x000D_ indicated that urban memory can enable to sustainable. Conservation_x000D_ legislation is older in Europe than in Turkey. In conservation site areas,_x000D_ the implementations have been made suitable to conservation principles_x000D_ and criterias by municipalities. For example, approved by states 1964_x000D_ dated Venice act and the other many international conventions are still_x000D_ valid for all states. As We known that The international laws,_x000D_ conventions, aggrements, have effect upon inlaw system of states in law_x000D_ norms hierarchy._x000D_ Together with Republician period of Turkey, Conservation issues_x000D_ has begun to transfered to a different scope. After museum studies were_x000D_ commenced by Osman Hamdi bey in Ottoman Empire period, A conservation approach has taken as basis on all historical, cultural_x000D_ assets and sites in urban scale. This development was one of the_x000D_ effecting on mainly factor that historical assets and monuments council_x000D_ founded in 1951. However, this organizational structure was abolished_x000D_ in 1980’s by the military government. Then, It was newly established on_x000D_ different councils locally in Turkey. Conservation aimed development_x000D_ plans works have been made and realised in terms of 2863 and 3386_x000D_ numbered laws by Cultural and Tourism Ministry, İller Bankası,_x000D_ Municipalities and governorates. Those plans have an procedure Which_x000D_ consists of three steps are analysis, synthesis and planning decisions_x000D_ and implementation. According to the law number 2863, determination,_x000D_ inscription and documentation process has been taken decisions and_x000D_ monitored by Ministry’s regional councils. So generally, before making_x000D_ conservation aimed plan as called as provisional period construct_x000D_ conditions are determined by regional councils. Development rights on_x000D_ registered historical buildings in site areas are restricted on. From this_x000D_ point of, We must focused on implementation tools Which ensuring_x000D_ functional changes on urban land use but not changing densities. On_x000D_ the other hand, projected aims are not succeded in and performance of_x000D_ plans is decay. This fact resulted in public funding remain inactive._x000D_ Furthermore, many municipalities have unwillingliness behave on_x000D_ implementaion of conservation aimed plans. We are adding on this fact_x000D_ reason. For instance, The local people has shown reaction to inscription_x000D_ on buildings and site concept, We believe that the most important_x000D_ problem is planning rather than planning applications with financial_x000D_ and organizational model. There must be planning, project, policy,_x000D_ programme and monetary sources for conservation aimed plans. Within_x000D_ the holistic approach, active conservation should be put into practice_x000D_ instead of passive conservation._x000D_ It has become obligatory from one monument or building scale_x000D_ conservation to urban texture scale conservation by making_x000D_ conservation aimed plans. Local governments as municipalities and_x000D_ Ministy of Culture by Municipality councils giving attributes get_x000D_ planning works done. There are many registered urban, historical,_x000D_ archeolojical and natural site areas in Turkey. Traditional civic_x000D_ architectural buildings with monumental buildings such as mosque,_x000D_ caravanserai, public bath, madrasa, tomb have been tried to conserved_x000D_ comprehensively. Particularly, İnternational conservation organizations_x000D_ such as European Union, Unesco has been encouraging to states_x000D_ through public fundings and technical supports. So Many conservation_x000D_ regions are sites and historical buildings once have taken to world_x000D_ heritage list. For instance, Safranbolu, Divriği Ulu Camii ve Darüşifası,_x000D_ Hattuşaş, İstanbul historical peninsula, Eminönü region, Nemrut dağı,_x000D_ Xanthos-Letoon, Truva ancient city, Edirne Selimiye mosque and social_x000D_ complex, Çatalhöyük neolithic city, Bergama multi layer cultural_x000D_ landscape site, Bursa and Cumalıkızık, Göreme National park and_x000D_ Cappadocia, Pamukkale-Hierapolis._x000D_ In this study, as an case of Kayseri Germir conservation aimed_x000D_ plans tackled. Germir settlement was an old village now being in a_x000D_ quarter of Kayseri Metropolitan area. It is located on city’s east_x000D_ direction. Along the history, Germir has specialized on specific products_x000D_ and made trade intensively. However, Germir lost trade characteristics. Cehri was a kind of plant which used as raw material in painting sector_x000D_ in the past. Now, It has not used by painting sector due to technological_x000D_ developments. Muslims and non muslim minorities had lived on Germir_x000D_ in the beginning of 20th century. Generally, While Turks deal with_x000D_ agriculture and husbandary, minority groups such as Ermenians,_x000D_ Rums deal with trade, construction works._x000D_ Germir has potential on cultural and natural tourism, ecotourism_x000D_ or sustainable tourism. In macro level of planning, Kayseri and Germir_x000D_ as an center has not achieved on intended objective. However, A_x000D_ cultural tourism road network should be planned and established in_x000D_ Germir-Gesi and Ağırnas settlements. As the people wants to escape_x000D_ from metropolitan cities and it’s leading living stress, settlements on_x000D_ this route or network may be rather a adaptive living region. In this_x000D_ respect, Germir’s ecolojical, historical and cultural structure on_x000D_ conserving should be a integrated architectural approach. So that eco_x000D_ tourism aimed locally economical and social development program will_x000D_ be implemented easily. Tourism develops the other service sectors so_x000D_ Germir will not lost population. Germir have religious monumental_x000D_ buildings which has renovated and restorated in originally form. Both of_x000D_ public sector and private sector should be restoration facilities in_x000D_ strategic interventions such as reused and functional changes. In this_x000D_ context, It is necessary to begin the restoration works because of stone_x000D_ materials used. In addition, those buildings on street as conservation_x000D_ and rehabilitation street implications with square and open spaces_x000D_ must be proceed._x000D_ This work aimed that develop a conservation perspective and_x000D_ approach for problems and solutions to them for Germir 1. Natural and_x000D_ Urban site areas in Metropolitan city boundary of Kayseri. In this_x000D_ framework, during the preparation of article, We used from_x000D_ conservation aimed plan technical report of İller Bankası. Planning_x000D_ procedures still continue on. We distinguished that Germir’s literatüre_x000D_ has very limited. On this review work, it is shown that conservation_x000D_ aimed development plans have long time period. This condition is an_x000D_ seriously handicap for conservation issues and politics. On the other_x000D_ hand, It has been commonly used visual determination by taking_x000D_ photographes and interview with households.