Mimar Sinan'in Tek Kubbeli Taşra Camilerinin Modüler Tasarım Yaklaşımı

Abstract

Mimar Sinan'ın cami tasarımındaki mekânsal kurgusunun nasıl olduğu ve nasıl gelişim gösterdiği bilinmemektedir. Daha fazla göz önünde bulunmasına bağlı olarak selatin camilerinden ziyade taşra camilerinde bu kurgunun nasıl işlediği de tam olarak tanımlanamamaktadır. Bu nedenle, bu tez çalışması kapsamında Mimar Sinan'ın Anadolu'nun farklı bölgelerinde bulunan tek kubbeli, beş göz çift revaklı 4 taşra cami seçilmiştir. İncelemeye alınan camiler; Tekirdağ Rüstem Paşa, Diyarbakır Behram Paşa, İzmit Pertev Paşa ve Kayseri Kurşunlu Camisidir. Farklı bölgelerde olmasının yanı sıra birden çok cami analitik olarak incelenerek karşılaştırma zemini daha sağlamlaştırılmıştır. Bu cami örnekleri taşıyıcı sistem tasarımı, çevresel etkenlere bağlı değişimler, boyutsal özellikleri, plan tasarımı, yerel etkiler gibi yapıyı oluşturan ana faktörler üzerinden mimari özellikleri her cami için ayrıca incelenmiştir. Bu analizlerdeki elde edilen veriler üzerinden mekânsal öğelerin formu ve birbirleri ile oransal olarak nasıl bir arada bulunduğu tespit edilmiştir. Analitik inceleme sonucunda elde edilen parametreler bir araya getirilerek modüler çözümleme yönteminin altlığı oluşturulmuştur. Bu altlığa bağlı kalarak camilerden elde edilen sayısal parametreler ile birim modül tespit edilerek yapıların modüler çözümlemesi yapılmıştır. Çözümlemeler öncelikle her cami için tek ve iki boyutta oransal değerleri işlenerek üç boyuttaki hacimsel formlarda da ele alınmıştır. Böylece plan düzleminde elde edilen verilerin kesit ve cephe düzleminde de hem kontrolü hem de farklı etkileri değerlendirilmiştir. Bütün elde edilen bulgular her cami özelinde ve beraber ele alınarak çizim ve tablolarla desteklenmiştir. Anahtar Kelimeler:Mimar Sinan Camileri, Taşra Cami, Oran, Modüler MimarlıkAs there have been several researches on Master Sinan and his mosque architecture, there could be some more innovative interests and potentials on them, spatial configuration in particular. It cannot also be defined clearly how this configuration operates in rural mosques rather than the 'selatin' mosques due to the fact that they are more visible in the public space. Hence, 4-single domed, five dome double arcaded mosques of Master Sinan located at different regions of Anatolia have been selected within the scope of this thesis. The mosques examined are; Tekirdağ Rüstem Pasha, Diyarbakır Behram Pasha, İzmit Pertev Pasha and Kayseri Kurşunlu Mosques. In addition to these mosques selection from different regions, more than one were examined analytically thereby further strengthening the basis of comparison. Architectural characteristics of these mosques were examined separately including support system design, changes related with environmental factors, dimensional characteristics, plan design, local effects. The data obtained as a result of these analyses were utilized for identifying the form of the spatial elements as well as their proportions. The parameters obtained from the analytical examinations were combined thus laying the foundations of the modular analysis method. The numerical parameters of the mosques obtained in accordance with this foundation along with the unit module were determined thus completing the modular analyses of these structures. The analyses were carried out for each mosque by first processing the proportional values in one and two dimensions as well as by considering the volumetric forms in three dimensions. Thus, the data acquired at the plan level were controlled at the cross-section and elevation planes in addition to evaluating different impacts. The findings acquired were assessed for all mosques separately and as a whole supported by figures and tables. Keywords: Architect Sinan Mosques, Provincial Mosques, Proportion, Modular Architecture