TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE ÖLEN FİİLLER

Abstract

Türkçenin ölü kelimeleri hakkında yapılacak araştırmalar, söz varlığına yapacağı katkılar yanında dil ve kültür tarihine dair bilinmeyen birtakım hususların öğrenilmesine ve bu dil olayının özelliklerini aydınlatmaya yarayacaktır. Dil bilgisinin diğer alanlarına dair çalışmaların çokluğuna ve çeşitliliğine karşılık semantik ve özellikle etimoloji alanındaki araştırmalar sınırlıdır. Dîvânu Lugâti‟t-Türk (DLT) ve Kutadgu Bilig (KB) dizinlerinden tespit edilen ve bugün kullanılmayan fiillerin ölme nedenlerinin gruplandığı bu çalışmayla bu alana bir katkı amaçlandı. Çalışmada araştırmacıların kelimelerin ölme sebebine dair açıklamalarına yer verildi. Sözlüklerle karşılaştırılarak tespit edilen ölü fiiller, unutulma sebeplerine göre sekiz grupta sıralandı. Anlamı kaba olduğundan yerine başkası kullanıldığı için ölen fiilin bulunmaması dikkat çekti. Türediği isim öldüğü için unutulan fiilleri anlamak kolay olduğundan bunlara birkaç örnek verilmekle yetinildi. Yabancı kelime yerine Türkçesi kullanıldığı için ölen bir adet fiil, kısalık/fonetik sebeplerle ölen dokuz adet fiil tespit edildi. Fiillerin ölümünün (elli bir fiille) en fazla sosyal, kültürel, dinî ve tarihî vb. sebeplerden kaynaklandığı sonucuna ulaşıldı. Eylem aynı eylem olduğu için fiillerde değişiklik öngörülmeyebilir ama tarihî süreçte ince ayrımlar ortaya çıkmış, bu durum da bazı fiillerin zamanla ölmesine neden olmuştur. Arapça, Farsça gibi yabancı dillere ait unsurların yoğun olarak bulunduğu divan şiirine ve nesrine ait örneklerde bile fiillerin korunduğu bir dilde bu kadar fiilin ölmesi dikkat çekicidir.

The researches on the Turkish obsolete words shall provide some_x000D_ contributions to vocabulary and also make some unknown issues regarding_x000D_ the history of language and culture to be evident and help to explain the_x000D_ features of language. Despite the multiplicity and diversity of studies on the_x000D_ other areas of grammar, there is limited research in the area of semantics and_x000D_ especially etymology. This study aims at making a contribution to grammar_x000D_ by classifying the reasons why the verbs that are identified from the Dîvânu_x000D_ Lugâti't-Türk (DLT) and Kutadgu Bilig (KB) indexes and are not in use_x000D_ today have been dead. This study includes in the researchers‟ explanations_x000D_ regarding the reasons why the words are no longer in use. The obsolete verbs_x000D_ chosen comparatively from the dictionaries are ordered in eight groups_x000D_ according to the reasons of oblivion. It is noteworthy that there are no_x000D_ obsolete verbs as a result of substituting other verbs since their meanings are_x000D_ rude. A few examples have been given to the forgotten verbs as a result of the fact that nouns from which they are derived are dead. One obsolete verb has_x000D_ been identified as a result of using Turkish equivalence of a foreign word and_x000D_ nine obsolete verbs due to shortness or phonetic reasons. It has been_x000D_ concluded that deaths of verbs (fifty one verbs) stem from, at the very most,_x000D_ social, cultural, religious and historical reasons, etc. Because the action is the_x000D_ same action, no change in the verbs may be foreseen, but in the historical_x000D_ process subtle distinctions have emerged, which has caused some verbs to die_x000D_ over time. It is worth considering that such amounts of verbs have been dead_x000D_ in a language where verbs are well protected, even in the samples regarding_x000D_ Divan poetry and prose in which elements belonging to foreign languages_x000D_ such as Arabic and Persian are intensively present.