Yaşlılıkta Yaşam Kalitesini Artırmak için Bir Konut Tasarımı Değerlendirme Yaklaşımı

Abstract

The increase in the number of the older living independently due to the demographic transformation and changes in the household structure brings the housing design for older adults to the agenda. Depending on the biological, psychological and social losses brought about by the aging process, the relationship of the elderly with housing also changes. Many older adults need help with daily activities that they used to perform easily. Dysfunctional housing, dysfunctional neighborhoods and even dysfunctional cities negatively affect the quality of life of older adults. Domains affecting quality of life, which is a multi-layered concept, are different from other age groups in old age. This difference is also reflected in the housing design. It indicates a strong relationship between housing and quality of life in old age. For houses that can adapt to the changes brought about by aging, it is necessary to clearly define how the relationship between the design considerations required for housing design and the domains of quality of life is established. This constitutes the main problem and research question of the thesis. This thesis discusses the necessary design issues for housing design that increases the quality of life of older adults whose independence increases with the biological, psychological and social losses caused by aging. The thesis is to propose a housing design assessment approach based on the interrelationship of 223 design considerations derived from the comparative analysis of Lifetime Homes Design Guide, Livable Housing Design Guidelines, Universal Design Guidelines for Homes in Ireland, Older Persons' Housing Design: A European Good Practice Guide, EVOLVE Tool - Evaluation of Older People's Living Environments, and Accessibility Guide in Turkey, and 40 domains derived from the comparative analysis of 14 quality of life approaches from pioneers, official institutions and researchers in architecture, gerontology and sociology. This assessment approach includes design considerations to the quality of life of older adults so that they can live independently in their existing or newly designed housing for as long as possible. The approach, which deals with the housing design process in five scales as housing, building, community, immediate surrounding and urban context, has been applied for two houses in Turkey: Retirement Houses in Nilüfer, Bursa and Small Houses in Çukurova, Adana. As a result of the assessment, applications to negatively affect the quality of life of the elderly at all design scales are identified.

Demografik dönüşüm ve hane yapısındaki değişimlere bağlı olarak bağımsız yaşayan yaşlı sayısının artması, yaşlılara yönelik konut tasarımını gündeme getirmektedir. Yaşlanma sürecinin getirdiği biyolojik, psikolojik ve sosyal kayıplara bağlı olarak yaşlıların barınma ile ilişkisi de değişmektedir. İşlevsiz konutlar, işlevsiz mahalleler ve hatta işlevsiz şehirler, yaşlı yetişkinlerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Çok katmanlı bir kavram olan yaşam kalitesini etkileyen alanlar, yaşlılıkta diğer yaş gruplarından daha farklıdır. Bu farklılık konut tasarımınıda etkiler. Bu nedenle, yaşlanmanın getirdiği değişimlere uyum sağlayabilen konutlar için, gerekli konut tasarım hususları ile yaşam kalitesi alanları arasındaki ilişkinin nasıl kurulduğunun net olarak tanımlanması gerekmektedir. Bu ilişkiyi kurmak tezin temel problemini ve araştırma sorusunu oluşturmaktadır. Tezde, Yaşanabilir Konut Tasarım Yönergeleri, İrlanda'daki Evler için Evrensel Tasarım Yönergeleri, Yaşlı Kişilerin Konut Tasarımı: Avrupa İyi Uygulama Kılavuzu, EVOLVE Aracı - Yaşlı İnsanların Yaşam Ortamlarının Değerlendirilmesi ve Erişilebilirlik Kılavuzu tasarım kılavuzlarının karşılaştırmalı analizinden türetilen 223 tasarım hususu ile mimarlık, gerontoloji ve sosyoloji alanındaki öncüler, resmi kurumlar ve araştırmacılara ait 14 yaşam kalitesi yaklaşımının karşılaştırmalı analizinden elde edilen 40 yaşam kalitesi alanını karşılıklı ilişkisine dayanan bir konut tasarımı değerlendirme yaklaşımı önerilmektedir. Bu değerlendirme yaklaşımı, mevcut veya yeni tasarlanmış konutlarında mümkün olduğunca uzun süre bağımsız yaşayabilmeleri için yaşlı yetişkinlerin yaşam kalitesine yönelik tasarım değerlendirmelerini içerir. Konut tasarım sürecini konut, yapı, topluluk, yakın çevre ve kentsel bağlam olmak üzere beş ölçekte ele alan yaklaşım, Türkiye'de iki konut için uygulanmıştır. Bu konutlar Bursa Nilüfer'de bulunan Emekli Konutları ve Adana Huzurevi arazinde yer alan Küçük Evlerdir. Değerlendirme sonucunda tüm tasarım ölçeklerinde yaşlıların yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyecek uygulamalar tespit edilmiştir.